Przekazy ludowe mówią, że Bóg stworzył ostrożeń na pożytek ludziom. Na złość Bogu diabeł chciał tę roślinę zniszczyć. Zaplanował więc zgryźć korzeń rośliny, ale zapomniał, że korzeń jest twardy i drzewiasty. Wyłamał sobie przez to przedni ząb i na wieki już pozostał szczerbatym. Ludzie przez to ten korzeń czartowym żebrem nazwali, bo po wykopaniu wygląda jakby był nadgryziony.

Ostrożeń warzywny

Inne nazwy i nazwy ludowe: czarcie żebro, oset, nasienie diabelskie, kolcowe ziele, czarownik, ziele czarownicy, czartopołoch, drapach, drapacz łąkowy, jachłopak, oset warzywny, ostrożeń żółtawy, popłoch, sierpik, żebro diable, pietra ziele, carskie ziele, strachopłoch.

Kilka słów ze starych ksiąg:

„Lud nie odróżnia właściwie dokładnie rozmaitych gatunków Cirsium mających nazwę botaniczną ostrożeń oraz także różne odmiany Carduus – oset, ale wszystkie te rośliny nazywa ostami. Także w glossach staropolskich oset jest ogólną nazwą, która bywa odnoszona do obu rodzajów tak Cirsium, jak Carduus.

Lud używa go przeciw kolkom i dlatego w Krzesławicach (Krakowskie) nazywają go nawet kolkowym zielem, ale tamże stosują go także przeciw postrzałom. W Międzyrzeckiem (Lubelskie) oset używa się do kadzenia przeciwko konwulsjom i poronieniu. Meszek z kwiatów ostu przykłada się na oparzenie (pow. Olkusz). Na ból zębów używa się w Małopolsce gąsieniczek zawartych w naroślach, powstałych przez nakłucie owadów w ostrożniu polnym. Leczy też przestrach (Chełm). Oset stosuje się także w różnych przypadłościach zwierząt. Odwar z ostu dają pić krowom, aby dużo dawały mleka.

Ostrożeń zwany u górali zakopiańskich zielem kurdzielowym dlatego, że leczy się nim kurdziel, tj. wrzód na języku, szczególnie u koni. Główką tego ostu poświęconego i przeżegnanego wycierają silnie miejsce dotknięte kurdzielem albo dotykają nim do trzeciego razu kopyt, gdy się takowe krowom rozpadają. ” (cyt.)

Ostrożeń warzywny

OSTROŻEŃ WARZYWNY – Cirsium oleraceum

Na naszych podsychających łąkach niestety coraz rzadziej spotyka się ostrożeń warzywny, a jeszcze do niedawna nasze babki robiły z niego obowiązkowe zapasy na zimę. Pod koniec maja kobiety wyprawiały się na podmokłe łąki i zbierały zioło. Drugą wyprawę robiono w sierpniu przed koszeniem łąk. Świeże ziele rozkładano w zacienionym, przewiewnym miejscu, a po wysuszeniu przechowywano w płóciennych workach. Czarcie żebro przez cały rok stosowano do leczenia różnych dolegliwości i było jednym z najbardziej znanych i lubianych ziół z Bożej Apteki. W medycynie ludowej ostrożeń warzywny jest stosowany w leczeniu reumatyzmu, w tym dny oraz przewlekłych chorób skóry.

Ale ostrożeń był również ceniony z innych powodów, nie tylko jako roślina lecznicza. Stanowił on również ongiś bardzo wartościowe warzywo (stąd też nazwa gatunkowa rośliny – ostrożeń warzywny). Jego kruche młode listki były jeszcze do niedawna bardzo chętnie stosowane w polskiej kuchni.  Najlepiej smakują najmłodsze listki rośliny zebrane od maja do końca czerwca, smakiem przypominają sałatę, ale gdy są już starsze stają się gorzkie i twarde.

Zwykle przyrządza się z nich surówki, listki przygotowuje się również podobnie jak szpinak lub dodaje do kartoflanek i zup warzywnych. Młode pędy ostrożenia można również przygotować jak szparagi. Z dokładnych przekazów wynika, że ostrożeń pomógł ocalić od śmierci głodowej niejednego zesłańca Syberii.

  Ostrożeń warzywny

OPIS

Ostrożeń jest bardzo okazałą i bardzo ładną rośliną. Osiąga wysokość od 50 do 120 centymetrów. Ostrożeń może tworzyć mieszańce z innymi gatunkami takimi jak polny, czy łąkowy. Liście ma ciemnozielone, długie jajowato – lancetowate i kolczasto – ząbkowane. Górna część rośliny i liście otulające pąk kwiatowy są barwy żółtozielonej. Koszyczek kwiatowy o długości około 3 cm., w nim tworzą się jasnożółte lub żółtokremowe kwiaty rurkowate i to w zasadzie odróżnia tę roślinę od innych gatunków (ostrożeń łąkowy, ostrżeń polny), które mają te kwiaty w kolorze liliowo -fioletowym. Korzeń jest gruby, ułożony niemal poziomo pod powierzchnią ziemi i ma bardzo charakterystyczny ubytek, jak by był wyszczerbiony.

Kłącze po ugotowaniu jadalne i bardzo odżywcze (inulina, fitosterole). Można spotkać go przy lasach, na polanach, pastwiskach, ugorach, w dolinach rzek. Lubi wilgotne gleby. Roślina nadaje się do uprawy i nie ma dużych wymagań.

Surowcem leczniczym jest ziele (liście i wierzchołki pędów) zbierane tuż przed i w czasie kwitnienia lub owocowania. Ostrożeń kwitnie od lipca do wczesnej jesieni.

Składnikami aktywnymi ziela są: flawonoid linaryna (pochodna akacetyny), pektolinaryna, glikozydy apigeniny i luteoliny; kwasy fenolowe,alkaloidy, olejek eteryczny, garbniki, fitosterole, laktony seskwiterpenowe.

WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE

Ostrożeń warzywny posiada właściwości odtruwające, żółciotwórcze i żółciopędne. Zawiera kwasy fenolowe i flawonoidy ochraniające miąższ wątroby przed marskością i stłuszczeniem. Ma działanie żółciopędne i rozkurczowe jest pożyteczne w leczeniu i profilaktyce kamicy żółciowej, stanów zapalnych wątroby i niedoboru żółci. Poprawia funkcje wątroby po resekcji pęcherzyka żółciowego. Zmniejsza cofanie żółci do żołądka i stany zapalne dwunastnicy żołądka z tym związane. Wzmaga regenerację komórek wątrobowych. Wpływa ochronnie na nerki i wzmaga wydzielanie moczu. W światowej literaturze medycznej pojawiają się doniesienia naukowe, że ostrożeń niesie pomoc w leczeniu alergii, gdyż posiada zdolność hamowania w organizmie mediatorów stanu zapalnego (m.in. histaminy).

W sposób szczególny mogą tu pomóc kąpiele z odwarem z rośliny. Taka kąpiel daje ulgę w AZS, egzemie, grzybicy, trądziku, świądzie, poparzeniach słonecznych  i wszelkich wypryskach ropnych na skórze.

Znalazłam również wzmianki, że obmywanie twarzy odwarem lub naparem oraz picie jego daje bardzo dobre rezultaty w leczeniu stanu zapalnego zatok.

Ostrożeń w przypadku zastosowania wątrobowego wykazuje synergizm (spotęgowane współdziałanie w jednym kierunku) z ostropestem, karczochem, rzepikiem i mniszkiem. W zakresie przerostu prostaty dr. Różański poleca łączyć ostrożeń warzywny z wilżyną, wierzbówką (lub wierzbownicą), niecierpkiem, znamieniem kukurydzy, kłączem pokrzywy i korą czeremchy.

W zakresie działania moczopędnego dobrze sprawdza się w mieszankach z wilżyną, połonicznikiem, rdestami, perzem, nawłocią i brzozą.

W zakresie działania przeciwreumatycznego dr. H. Różański poleca kojarzyć ziele ostrożenia z kwiatem wiązówki, zielem zagorzałka, zielem pszeńca, zielem szelężnika, liściem topoli, pączkami topoli, rdestem japońskim, lukrecją lub kolcoroślem (sarsaparilla).

Fitosterole i flawonoidy hamują stan zapalny przy przeroście gruczołu krokowego. Laktony i fenolokwasy zawarte w ostrożeniu mają właściwości przeciwnowotworowe.

Ostrożeń warzywny

NAPAR Z ZIELA

Napar z ostrożenia warzywnego nie jest toksyczny i można go bezpiecznie przyjmować. Wspomaga przemianę materii, aktywuje procesy detoksykacji, przyśpiesza usuwanie szkodliwych metabolitów i ksenobiotyków z ustroju. Napar z ostrożenia obniża poziom cukru we krwi.

Mocny napar działa ściągająco na skórę i błony śluzowe i ma właściwości przeciwbiegunkowe.

W naparze można czynić także kąpiele, np. dzieci przy chorobach skórnych i osłabieniu. Okłady z roztartego ziela na okolice stawów i miejsca kontuzjowane przynoszą ulgę w bólu.

Napar przygotowujemy zalewając 1 łyżkę ziela szklanką wrzątku, parzymy pod przykryciem 20 minut, napar jest bardzo smaczny.

INTRAKT Z ZIELA

1 część ziela zalewamy 5 częściami gorącego wina lub wódki 30 – 50%.  Po  upływie7 do 10 dni filtrujemy.

Zażywamy codziennie, przez 1 miesiąc po małym kieliszeczku dla poprawienia trawienia i jako środek moczopędny, oczyszczający drogi moczowe oraz aktywator przy spowolnionej przemianie materii.

Dr. Różański zaleca: W reumatyzmie polecam przynajmniej 3 –miesięczną kurację z zastosowaniem naparu. Przez pierwszy miesiąc dobrze jest nasycić organizm naparem przyjmując 2 szklanki naparu dziennie, rano i wieczorem. Po miesiącu dawka 1 szklanki naparu wieczorem przez 2 miesiące jest wystarczające. Potem polecam zmienić zioło – na przynajmniej kwartał, po czym można wrócić do ostrożenia. Podobnie zalecam postępować przy leczeniu cukrzycy, przewlekłych chorób skórnych (łysienie, trądzik, łuszczyca, łojotok z wągrami, ciągłe wypryski i rumień).

NALEWKA OSTROŻENIOWA

25 g dokładnie rozdrobnionego ziela zalewamy 250 ml alkoholu 70% i macerujemy 14 dni, co jakiś czas wstrząsając. Następnie przecedzamy, ziele wyciskamy, płyny łączymy i przesączamy przez filtr lub watę. Zażywamy po 30 kropli do 1/2 łyżeczki w 1/4 szklanki wody 2 – 4 razy dziennie pomiędzy posiłkami, w zależności od nasilenia objawów chorobowych, jako środek moczopędny, przeciwzapalny i wzmacniający. Nalewka działa silniej od odwaru, ponieważ związki czynne ostrożenia łatwiej rozpuszczają się w alkoholu.

MIESZANKA CZYSZCZĄCA KREW

Mieszamy po 50 g ziela ostrożenia i liści brzozy oraz po 25 g kwiatów wrzosu, kwiatów bzu czarnego, kwiatów jasnoty białej i kwiatów chabru. Zioła najlepiej parzyć w termosie. 2 łyżki mieszanki zalewamy 2 szklankami wrzącej wody i zakręcamy na godzinę. Pijemy po 2/3 szklanki naparu trzy razy dziennie pomiędzy posiłkami w zaburzeniach objawiającymi się odczynami skóry. Pomocniczo w reumatyzmie i artretyzmie.

PŁUKANKA DO WŁOSÓW

Wywar z czarciego żebra warto też stosować do płukania włosów. Włosy nabiorą blasku i wzmocnią się. Pod wpływem ziela włosy mogą minimalnie zmieniać swój odcień, ale zawsze na korzyść.

Płukankę przygotowujemy w sposób następujący: garść ziela gotujemy w 1 litrze wody na bardzo małym ogniu 15 minut, przecedzamy uzupełniamy tak aby wody wystarczyło do wypłukania włosów. Włosy uprzednio umyte i spłukane ciepłą wodą należy lekko osuszyć ręcznikiem i dopiero wtedy, powoli, należy wylewać wywar na włosy. Można je też zanurzyć w pojemniku z płynem. Po zakończeniu płukania nie spłukuje się już włosów wodą. Włosy należy tylko delikatnie osuszyć ręcznikiem i rozczesać.

OSTROŻEŃ POLNY – Cirsium arvense

Jest równie pospolity w Polsce jak ostrożeń warzywny. Rośnie na pastwiskach, polanach, przy drogach, na ugorach. Roślina pokaźna mogąca osiągać wysokość od 50 do 150 centymetrów. Na powierzchni ziemi tworzy mocne, wzniesione, rozgałęzione pędy, pokryte licznymi, pajęczynowatymi włoskami, natomiast pod ziemią rozwija bardzo rozbudowany, piętrowy, długi na ok. 4 – 7 m. korzeń. Łodygi naziemne, wyrastające z korzenia, na całej długości pokryte są dużymi liśćmi o kolczastych brzegach. Ich blaszka liściowa jest gładka z wierzchu i pokryta szarym kutnerem na spodzie. Liście mają zmienny kształt (np. lancetowate, podłużne, eliptyczne, niepodzielne lub wrębne) i mogą być siedzące lub połączone z łodygą krótkim ogonkiem. Od lipca do października na szczytach pędów rozwijają się niezbyt duże, liliowe, fioletowawe lub  różowe kwiatostany w postaci jajowatych koszyczków. Kwiaty męskie i żeńskie znajdują się na osobnych roślinach. Kwiaty pręcikowe są szersze i większe, kwiaty słupkowe są węższe i dłuższe. Podczas kwitnienia kwiaty żeńskie wydzielają silny, wabiący aromat, dlatego są chętnie odwiedzane przez owady zapylające. Kwiatów ostrożenia polnego używano dawniej do barwienia jedwabiu na kolor fioletowy.

Surowiec stanowi ziele jest zasobne w laktony, polifenole, alkaloidy (taliacyna, raufolina), fitosterole, w luteolinę. Korzeń zawiera alkaloidy i fitosterole.

Ziele ma działanie odtruwające i moczopędne. Hamuje krwawienia poprzez obkurczanie naczyń krwionośnych i wytrącanie włóknika we krwi wypływającej. Posiada właściwości wzmacniające i odżywcze, przyśpiesza przemianę materii, wspomaga procesy odchudzania. W medycynie ludowej ziele polecane także w leczeniu chorób skóry, w tym alergicznych. Ziele powinno być zbierane w okresie kwitnienia.

Ostrożeń polny

NAPAR Z KORZENIA

Dr. H. Różański zaleca: Korzeń ostrożenia w postaci mocnego naparu działa rozwalniająco. U niektórych osób wywołuje wymioty. W małych dawkach pomocny w leczeniu otyłości. Reguluje wypróżnienia i wspomaga wydzielanie żółci. Filiżanka naparu z 1 łyżki na 150 ml wrzątku 1 raz dziennie jest bezpieczną i efektywną dawką w leczeniu spowolnionej przemiany materii.

NAPAR Z ZIELA

2 łyżki ziela zalewamy szklanką wrzącej wody, pijemy 2 razy dziennie po szklance. Napar z ziela ostrożenia ma przyjemny smak i zapach. Napar działa odtruwająco, wspomaga odchudzanie, doskonały w leczeniu artretyzmu. Może być stosowany w kuracjach przeciwcukrzycowych i moczopędnych.

MAGIA

A bo jo wiym? Jo tam o żodnych czarach nie słyszoł. Ktu by wew gusła wierzuł! Nu szak, ale przed złym łokiym to sie czeba zawdy ochroniać. Łejery, od złygo łoka chruni czerwuny śrympek, abłe choć czerwuno nitka. Podejdzie taki czowiek ze złym łokiym do malitkigo dziecuszka i dziwuje się jakie jes ładne i za chwiółke dzieckłe zaczyno beczeć. Moja babusia wiedziała jakie ziele chruniuło od złygo łoka, ale jo jusz nie pamiyntum. Nu, ale jak już sie co stanuło i gowa mocno błeli, to nejlepi jest sie okumpać abo umyć wew czarcim żebrze. Porzunnum gorść tego ziela zalywo się gotujuncum włedum i jak naciuągnie to się przecydzo do miski, abłe do wanny, płete wsypuje sie 3 szczypty słeli, 3 razy kapnie sie włedy świyncuny i odmówi „w imie Ojca i syna i ducha świyntygo” , a płete czebno sie wew tym umyć. Bez mydła sie myć. Jak jest co zadane, źle życzune, abłe od złygo łoka co pszyszło, to we włedzie bydum same farfocle, same mynty bydum. Takum brudnum włede to się wylywo tam dzie nikt nie chłedzi, coby na nikogu to złe nie pszeszło. (cyt.)

Jak zapewne widzicie kochani z wyżej cytowanego tekstu zioło ma zastosowanie do zdejmowania wszelkich klątw i uroków. Kąpiel w zielu słynna jest od wieków przez naszych przodków i praktykowana do dziś. Wierzono, że ma siłę ochronną, a kąpiele w wywarze posiadają właściwości usuwania z ciała nagromadzonej negatywnej energii. Ponadto działają orzeźwiająco, „wyciągają” z organizmu chorobę i złe moce.

KĄPIEL W CZARCIM ŻEBRZE

Kąpiel tą najlepiej robić przy księżycu ubywającym lub podczas nowiu. Przed wejściem do kąpieli należy umyć swoje ciało by je odświeżyć.

50 gram suszonego lub 100 gram świeżego, posiekanego ziela zalać 2 litrami wody, doprowadzić do wrzenia i parzyć 20 min pod przykryciem. Aby uzyskać mocniejszy odwar możemy pogotować ziele na małym ogniu około 10 minut. Przecedzony wlać do wanny i dosypać garść soli. Można zapalić białą świecę.
W kąpieli moczymy się 15-20 minut czyli mniej więcej do jej wystygnięcia. Warto pozostawić na sobie wilgoć rośliny i tylko delikatnie osuszyć skórę, tak by jak najwięcej ziołowego płynu zostało wchłonięte przez skórę. Potem wodę pozostawiamy na około godzinę i obserwujemy. Czasami woda może się zmieniać już w trakcie kąpieli. Kolor wody z czarcim żebrem powinien być herbaciany. Jeśli przyplątał się do Ciebie jakiś zły omen lub ktoś rzucił w twoją stronę urok, wtedy woda zmętnieje i mogą pływać w wannie charakterystyczne farfocle, kłaczki. Zażywaj kąpieli z czarciego żebra tak długo, aż woda będzie klarowna. Duchy chorób też tego nie lubią.W dawnych tradycjach wodę po takiej kąpieli wylewało się na rozstaju dróg. Jeśli przygotowujesz taką kąpiel tylko w celach leczniczych, nie musisz do niej dodawać soli.

Z czarciego żebra przepowiadano również pogodę, urodzaj ostów we wrześniu wróżył pogodną jesień i dobre zbiory.

Ostrożeń warto również trzymać w domu, bowiem wszystko złe odpędza od chaty, a posłuży nam również nie tylko jako ochrona, ale piękna ozdoba w wazonie. Do tego celu wybieramy takie, które mają nieparzystą liczbę kwiatów (trzy albo pięć), do  towarzystwa możemy dołożyć kilka witek brzozy.

Czarcie żebro powszechnie stosowano również przy zwierzętach:

Bydło mające robaki prowadzą do krzaku ostu, przyginają wierzchołek tego ziela do ziemi, a zabiwszy je drewnianym kołkiem, wymawiają po trzykroć następujące zaklęcie: „Oście, oście! Dotąd cię nie puszczę, póki z tego zwierzęcia nie wylecą goście” (cyt.)

Lud bocheński (pow. Bochnia) kurdziela (wrzód) u konia leczy następująco. Szukają kolącego ostu, po czym wykopują go łopatą, przewracają i przesadzają na odwrót, tj. wierzchołkiem do ziemi, a korzeniem do góry. Po czym żegnają się i mówią trzykrotnie: „Mój panie oset, żebyś ty do tego konia kastanowatego posed, wygnał kurdziela i kurdzielice, samca i samice, ze wszystkich żył i kości, aby został w zdrowości” (cyt.)

Ostrożeń polny

Pozdrawiam z miłością Dziewanna

UWAGA!

Nie jestem lekarzem, jestem tylko skromną szamanką, nie musisz się ze mną zgadzać, a ja nie odpowiadam za złe zastosowanie lub zrozumienie wyżej wymienionych porad. Służą one wyłącznie w celach informacyjnych. Wszelkie kuracje lecznicze należy skonsultować z lekarzem. Albo lepiej z dobrym naturopatą.

Cytaty zamieszczone w artykule pochodzą z książki: „Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych” Słownik Adama Fischera Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki

Korzystałam z wiedzy własnej oraz z książki: „Zioła polskich łąk” T. Nowak

ze stron: https://rozanski.li/803/herba-cirsii-oleracei-ziele-ostrozenia-warzywnego/

Ostrożeń polny – Cirsium arvense (L.) Scopoli w medycynie ludowej